خوزستان چگونه نامگذاری شد؟ بررسی تاریخی نام استان خوزستان
2 ساعت پیش · · خواندن 2 دقیقه استان خوزستان یکی از کهنترین مناطق تمدنی ایران است که در طول تاریخ، نامهای متعددی بر آن نهاده شده است. بررسی وجه تسمیه خوزستان، ما را با تحولات سیاسی، زبانی و فرهنگی این سرزمین آشنا میکند.
همانگونه که در مقالات غذاهای سنتی خوزستان و پوشاک سنتی مردم خوزستان مشاهده کردیم، تاریخ و فرهنگ این منطقه در تمام جنبههای زندگی مردم آن نقش داشته است.
خوزستان در دوران عیلام
در گذشتههای دور، زمانی که خوزستان بخشی از تمدن عیلام بود، این سرزمین با نام حالتامتی به معنای «سرزمین حالتامها» شناخته میشد. این واژه در متون عیلامی، کتیبههای هخامنشی و نوشتههای بومی عیلام مشاهده شده است.
ژول اُپِر این نام را «حالپیرتی» و به معنای سرزمین اپیرتیها تفسیر کرده است. اکدیها نیز این واژه را بر اساس زبان خود «عِلامتو» تلفظ میکردند که در تورات به صورت «عِلام» ثبت شده است.
از انشان و شوش تا دوران هخامنشی
از سده سیزدهم پیش از میلاد، نام این سرزمین در کتیبههای عیلامی به انشان سوسنکا به معنای مملکت انشان و شوش تغییر یافت. این نام تا آغاز حکومت هخامنشیان رواج داشت.
پس از تصرف انشان توسط چئیشپیش دوم هخامنشی، نام انشان در کتیبههای پارسی به «انزان» تغییر یافت، اما بابلیها و آشوریها همچنان این سرزمین را «عِلام» مینامیدند.
اوژ، خوز و اهواز
هخامنشیان به دلیل همجواری با ایالت «اوژ»، عیلام را نیز به همین نام میخواندند. واژه «اوژ» در رسمالخط عیلامی به صورتهای «خوز» و «اوز» خوانده میشده است.
مورخان یونانی از قومی به نام «اوکسی» در شرق اهواز یاد کردهاند که شکل یونانیشده واژه «اوژ» است. در زبان پهلوی، این واژه به «هووج» تبدیل شد و بعدها در فارسی به صورت «هوز» درآمد.
از سوزیانا تا خوزستان
مورخان یونانی دوره هخامنشی، این سرزمین را سوزیانا نامیدهاند که برگرفته از نام شوش است. در منابع رومی و یونانی دوره اشکانی و ساسانی نامهایی چون سوزیس، الیماییس و الیمااین نیز دیده میشود.
تا حدود سده ششم هجری قمری، مورخان اسلامی بیشتر از نام «اهواز» استفاده میکردند، اما جغرافینویسان ایرانی همچنان واژه خوزستان را به کار میبردند. به تدریج این نام وارد متون ادبی و تاریخی شد.
تفکیک خوزستان و عربستان
از اواخر سده نهم هجری قمری، به دلیل تحولات سیاسی و مهاجرت قبایل عرب، خوزستان به دو بخش عربستان و خوزستان تقسیم شد. این نامگذاری تا دوره قاجار ادامه یافت و در اسناد رسمی نیز از عربستان استفاده میشد.
پس از جنگ جهانی اول و تحرکات سیاسی شیخ خزعل، تلاشهایی برای تثبیت نام عربستان صورت گرفت، اما در سال 1303 خورشیدی، حکومت مرکزی ایران نام عربستان را به طور رسمی حذف و نام تاریخی خوزستان را بازگرداند.
جمعبندی
وجه تسمیه استان خوزستان نشان میدهد که این سرزمین همواره در کانون تحولات تاریخی ایران قرار داشته است. نام خوزستان، بازتابی از هویت کهن، تنوع فرهنگی و پیوستگی تاریخی این منطقه با ایرانزمین است.